ROZPOZNANIE, PRZYCZYNY

Często słychać pytanie: jak odróżnić „chandrę” czy też „dołek” od depresji jako choroby. Granica między zwykłym przygnębieniem a depresją nie jest ostra. Nie mniej jednak zwrócenie uwagi na szereg cech może pomóc w procesie diagnostycznym. Istotne są: obraz kliniczny i nasilenie zaburzeń (w depresji może być znaczne), czas trwania zaburzeń („chandra” jest stanem krótkotrwałym – godziny czasem dni), funkcjonowanie (depresja powoduje znaczną dezorganizację życia jednostki), skuteczność farmakoterapii (w depresji leczenie przynosi ulgę, w „chandrze” nie ma znaczenia).

Przyczyny depresji są złożone. Ogólnie można je podzielić na trzy grupy:

Przyczyny endogenne (pierwotne zaburzenia depresyjne)

• zaburzenia afektywne dwubiegunowe (choroba afektywna dwubiegunowa, psychoza maniakalno-depresyjna)
• zaburzenia afektywne nawracające (choroba afektywna jednobiegunowa, depresja nawracająca)
• zaburzenia afektywne utrzymujące się przewlekle (dystymia, cyklotymia)
• zaburzenia schizoafektywne

Przyczyny somatyczne (organiczne)

• depresje w chorobach somatycznych
• depresje w chorobach organicznych mózgu
• depresje związane ze stosowaniem leków i innych substancji, w przebiegu zatruć, uzależnień

Przyczyny psychologiczne

• depresje reaktywne (związane z urazami emocjonalnymi, zawodowymi)
• depresje w reakcji żałoby
• depresje w przebiegu zaburzeń nerwicowych
• depresje w przebiegu zaburzeń adaptacyjnych (związane z adaptacją do istotnych zmian życiowych)

Granice między tymi kategoriami są płynne. U niektórych chorób mogą współistnieć dwie lub nawet trzy grupy czynników przyczynowych. Istnieje zatem potrzeba całościowego podejścia w procesie diagnostyczno-leczniczym uwzględniającego złożoność mechanizmów powstawania stanów depresyjnych u człowieka. Zawężanie spojrzenia do jednego czynnika sprawczego jest z gruntu szkodliwe, może mieć wpływ na małą skuteczność leczenia.

Jednym z bardzo ważnych kryteriów oceny depresji jest nasilenie objawów chorobowych. Ma to istotne znaczenie przy wyborze specjalisty, metody i miejsca leczenia. Innymi słowy, czy może to być lekarz ogólny czy musi być psychiatra, czy można leczyć w poradni czy trzeba skierować do szpitala oraz czy wystarczy psychoterapia, lek przeciwdepresyjny czy trzeba się wspomagać „ciężką artylerią” (neuroleptyki, elektrowstrząsy). Według klasyfikacji ICD-10 epizody depresyjne dzielą się na:

• łagodne (podstawowe objawy depresji o niewielkim nasileniu)
• umiarkowane (podstawowe objawy depresji o nasileniu średnim, zniechęcenie do życia, wyraźne obniżenie funkcjonowania społecznego i zawodowego)
• ciężkie bez objawów psychotycznych (dominuje przygnębienie, znaczne spowolnienie psychoruchowe, niekiedy lęk, częste myśli i tendencje samobójcze, niezdolność do funkcjonowania społecznego i zawodowego)
• ciężkie z objawami psychotycznymi (jak wyżej oraz urojenia grzeszności, winy i kary, hipochondryczne, omamy słuchowe, zahamowanie ruchowe aż do osłupienia).