TORTURA bezsenności
Z dr n med. Maciejem Moskwą, specjalistą psychiatrą rozmawia Joanna Chatizow
Jak częstym problemem jest bezsenność w społeczeństwie XXI wieku?
Bezsenność dotyka około jednej trzeciej wszystkich osób dorosłych. Choroba występuje częściej u ludzi starszych i u kobiet, może jednak pojawić się w każdym wieku i w każdej kulturze. Według badań przeprowadzonych w 2000 roku na bezsenność cierpi 39% Polaków.
Jakie są najczęstsze przyczyny bezsenności?
Najczęstszymi przyczynami bezsenności są zaburzenia psychiczne (depresja i/lub lęk), pierwotne zaburzenia snu, stosowanie środków uzależniających, zaburzenia rytmu snu i czuwania oraz choroby somatyczne.
Jakie są podstawowe objawy bezsenności?
Możemy wyróżnić trzy postaci bezsenności:
– problemy z zasypianiem, kiedy kładziemy się i nie możemy usnąć,
– kładziemy się, zasypiamy, ale sen jest płytki, przerywany,
– zasypiamy normalnie, po kilku godzinach budzimy się i nie możemy zasnąć.
W skrajnych przypadkach wszystkie te postaci mogą wystąpić razem. Warunkiem koniecznym do rozpoznania bezsenności jest także złe funkcjonowanie w ciągu dnia
Jakie mogą być konsekwencje problemów związanych ze snem?
Pacjenci, którzy mają kłopoty ze snem, mają również o wiele więcej kłopotów ze zdrowiem. Najczęściej następstwem tego są wtórne zaburzenia nastroju (ryzyko zachorowania na depresję wzrasta czterokrotnie) i problemy kardiologiczne. Chorzy na bezsenność są ponad dwukrotnie bardziej narażeni na zachorowanie na chorobę wieńcową.
Osoby te częściej skarżą się również na problemy żołądkowo-jelitowe, bóle głowy, karku i krzyża. Psychiczne konsekwencje to między innymi drażliwość, kłopoty z pamięcią i koncentracją. Mogą też wystąpić zaburzenia lękowe. Komfort życia takich osób obniża się, częściej chorują, spada ich odporność i wytrzymałość organizmu. Bezsenność wiąże się z dwu-trzykrotnie wyższym wskaźnikiem konsultacji w gabinetach lekarskich. Cierpiący na bezsenność są dwa razy częściej hospitalizowani. Skutki bezsenności można rozpatrywać także w kategoriach społecznych. Choroba jest jedną z najważniejszych przyczyn nieobecności w pracy, wpływa także na zmniejszenie wydajności. Następstwem bezsenności są też różnego rodzaju wypadki. Przypuszcza się, że ponad połowa wszystkich wypadków przy pracy może mieć związek z bezsennością.
Kiedy pacjent powinien pomyśleć o tym, żeby skonsultować się z lekarzem?
Wtedy, kiedy czuje, że sen nie przynosi mu odpoczynku. Gdy ma kłopoty z zaśnięciem, budzi się w nocy lub nad ranem, a w ciągu dnia chodzi półprzytomny i musi pić kawę za kawą, aby normalnie funkcjonować. I dzieje się tak nie przez jedną, dwie noce, ale regularnie przynajmniej 3 razy w tygodniu przez miesiąc.
Nie tylko w Polsce, ale i na świecie jest ogromna liczba pacjentów przyjmujących leki z grupy benzodiazepin. Czy leki te są obecnie polecane w leczeniu bezsenności?
Są już leki nowszej generacji niż pochodne benzodiazepiny – bezpieczniejsze i mające mniejszy potencjał uzależniający. Ale należy pamiętać, że leki nasenne należy stosować krótko, maksimum przez kilka nocy. Przewlekłe przyjmowanie leków nasennych jest błędem. Niezmiernie istotna jest diagnostyka. Dopiero na podstawie prawidłowego rozpoznania można podjąć odpowiednie leczenie. Jeśli na przykład stwierdzimy, że przyczyną bezsenności jest depresja, to leczymy przede wszystkim depresję. Oprócz leczenia farmakologicznego niezwykle ważna jest prawidłowa higiena snu. Wiele osób ma problemy ze snem, gdyż nie potrafi o niego zadbać.
Na czym takie zadbanie powinno polegać?
Przede wszystkim należy pamiętać o tym, że łóżko służy do spania. Nie jest jadłodajnią, czytelnią ani salą telewizyjną. Spać należy się kłaść wówczas, gdy się jest sennym, a nie leżeć i czekać na sen. Jeśli sen nie przychodzi po 15 min, należy wstać i zająć się czymś nudnym. Pokój, w którym śpimy, powinien mieć odpowiednią temperaturę. Przed snem trzeba się trochę zrelaksować, nie wolno uprawiać intensywnych ćwiczeń fizycznych, najadać się, brać zbyt gorącej kąpieli. Używki są wrogiem snu. Alkohol wprawdzie pomaga zasnąć, ale spłyca sen. Wymieniłem te podstawowe zasady higieny snu.
Od dłuższego czasu dużo mówi się na temat melatoniny. Jaka jest jej rola w procesach związanych ze snem?
Melatonina jest substancją fizjologicznie uwalnianą przez szyszynkę, gruczoł znajdujący się w mózgu. Jej rola polega na regulacji rytmu biologicznego. Wydzielanie melatoniny zaczyna się tuż po zmroku, osiąga maksimum w środku nocy i przez resztę nocy stopniowo się zmniejsza. Ogólnie mówiąc melatonina jest niezbędna do prawidłowego snu.
Czym różni się melatonina o powolnym uwalnianiu dostępna tylko na receptę od ogólnie dostępnej bez recepty melatoniny o szybkim uwalnianiu?
Melatonina dostępna bez recepty działa krótko. Ta o powolnym uwalnianiu naśladuje naturalny profil wydzielania melatoniny, dzięki czemu jej stężenie we krwi jest bardziej zbliżone do fizjologicznego.
Bardzo dziękuję za rozmowę.